De Maan in juli

Gebruik eventueel deze tool om te kunnen zien welke interressante zaken er elke dag op de Maan zichtbaar zijn met het blote oog, verrekijker of kleine telescoop. 

Een maandkalender met de maanfasen, tijdstippen van opkomst- en ondergang kun je hier vinden.

De planeten in juli

• Mercurius: Mercurius is begin juli nog kort met een verrekijker zichtbaar in het westnoordwesten.
• Venus:  De zichtbaarheid van Venus aan de ochtendhemel wordt  beter maar de helderheid neemt iets af en staat in het sterrenbeeld Stier (Taurus).
• Mars: De zichtbaarheid van Mars neem af. Tegen het eind van de maand gaat Mars al 1,5 uur na de Zon onder. Mars staat in Maagd ( Virgo)
• Jupiter: Jupiter wordt eind juli weer zichtbaar aan de ochtendhemel.
• Saturnus: Saturnus is in de nanacht zichtbaar in het zuidoosten en is te vinden in het sterrenbeeld Vissen ( Pisces).
• Uranus: Uranus verschijnt in de nanacht weer aan de ochtendhemel en staat de komende maanden ca. 4 á 5 graden onder de Plejaden.
• Neptunus: Neptunus staat in de buurt van Saturnus aan beiden worden eind juli aan het eind van de avondschemering weer zichtbaar

Meteorenzwermen in juli:

In juli zijn er verschillende meteorenzwermen zichtbaar, waarvan de belangrijkste de volgende zijn:

• Zuidelijke Delta Aquariden :Deze zwerm is actief van ongeveer 12 juli tot 23 augustus en bereikt zijn maximum rond 30 juli. Ze staan bekend om hun heldere, langzame meteoren. Ze zijn het best te zien vanaf het zuidelijk halfrond, maar ook vanuit Nederland kun je er een aantal waarnemen, vooral in de uren voor zonsopkomst.

• Alpha Capricorniden: Deze zwerm is actief van ongeveer 3 juli tot 15 augustus en piekt ook rond 30 juli. Ze produceren minder meteoren per uur dan de Delta Aquariden, maar staan bekend om hun heldere, langzame "vuurballen" met een geelachtige kleur.

• Perseïden: Hoewel de piek van de Perseïden pas in augustus (rond 12 augustus) is, beginnen de eerste Perseïden al zichtbaar te worden vanaf half juli (rond 17 juli). Dit is een van de bekendste en meest spectaculaire meteorenzwermen, met veel heldere en snelle meteoren.                    

Uiteraard zijn er ook in juli meteoren zichtbaar die tot geen enkele bekende zwerm horen; de zogenaamde sporadische meteoren

Belangrijke tips voor het waarnemen van meteoren:

• Zoek een donkere locatie, zo ver mogelijk van verlichtingsbronnen.

• Geef je ogen de tijd om te wennen aan het donker (minimaal 20-30 minuten). Kijk het liefst niet op je telefoon.

• Kleed je warm aan. Ook in de zomer kan het gemeen koud worden worden wanneer je 's nachts voor meerdere uren buiten bent.

• Je hebt geen speciale apparatuur nodig; kijk gewoon omhoog!

• De beste tijd om te kijken is meestal na middernacht tot in de vroege ochtenduren, wanneer de radiant van de zwerm hoger aan de hemel staat.

• Controleer de maanstand, want een volle maan kan het waarnemen van zwakkere meteoren bemoeilijken. 

Grijze nachten

"Grijze nachten" zijn een periode in het jaar waarin het 's nachts niet volledig donker wordt. Dit fenomeen doet zich met name voor rond de langste dag van het jaar (21 juni).

Waarom worden de nachten grijs?
De aarde draait om een gekantelde as ten opzichte van de zon. In de zomer staat het noordelijk halfrond meer naar de zon toe gekanteld. Hierdoor zakt de zon in de nacht minder ver onder de horizon.

Concreet betekent dit dat de zon in deze periode niet dieper zakt dan 18 graden onder de horizon. Pas als de zon dieper dan 18 graden zakt, is het écht pikdonker. Doordat dit niet gebeurt, blijft het de hele nacht schemeren, vooral aan de noordelijke horizon. Vandaar de term "grijze nachten".

Wanneer zijn de grijze nachten?
In Nederland vindt deze periode grofweg plaats tussen eind mei en eind juli. De precieze data kunnen per locatie in Nederland iets verschillen. In het noorden van het land duurt de periode bijvoorbeeld iets langer dan in het zuiden, omdat het noorden dichter bij de Noordpool ligt.

Wat zie je tijdens grijze nachten?
Hoewel het niet helemaal donker wordt, kun je nog steeds sterren zien. Wel blijft er een zekere gloed of een blauwachtige waas aan de noordelijke horizon zichtbaar.

Lichtende nachtwolken ( Noctilucent Clouds / NLC's)

Juni en juli zijn de perioden  waarin de  de zogenaamde lichtende nachtwolken (of Noctilucent Clouds, NLC's), een betoverend en relatief zeldzaam atmosferisch verschijnsel het meest voorkomen.  

Wat zijn het?
Lichtende nachtwolken zijn de hoogste wolken in onze atmosfeer. Ze bevinden zich in de mesosfeer, op een hoogte van ongeveer 75 tot 85 kilometer, veel hoger dan de "normale" wolken die we dagelijks zien (die komen zelden hoger dan 20 kilometer).

De naam "lichtende nachtwolken" is enigszins misleidend, want de wolken geven zelf geen licht. Ze worden zichtbaar doordat ze, nadat de zon onder de horizon is verdwenen voor waarnemers op aarde, nog steeds worden verlicht door de zon. Dit komt doordat de zon op die extreme hoogte nog steeds boven de horizon staat. Gewone, lagere wolken zijn dan al in de schaduw en kleuren donkergrijs of verdwijnen zelfs uit het zicht.

Hoe ontstaan ze?
Lichtende nachtwolken ontstaan onder zeer specifieke en extreme omstandigheden:

Extreme koude: Op die hoogte in de mesosfeer heersen extreem lage temperaturen, vaak tussen de -90°C en -145°C. Dit is de koudste plek in de aardatmosfeer.

Waterdamp: Hoewel de lucht op deze hoogte zeer ijl is, is er toch een kleine hoeveelheid waterdamp aanwezig.
Stofdeeltjes: De waterdamp bevriest tot minuscule ijskristallen op uiterst kleine deeltjes. Deze stofdeeltjes kunnen verschillende oorsprongen hebben:
Meteorietstof: Veel van dit stof is afkomstig uit de ruimte, van verbrandende meteoroïden die de atmosfeer binnendringen.
Vulkanisch as: Deeltjes van krachtige vulkaanuitbarstingen kunnen ook tot deze hoogte doordringen.
Menselijke activiteit: Er zijn aanwijzingen dat ook waterdamp en deeltjes van raketlanceringen (zoals voor het Starlink-netwerk) en klimaatverandering (toename van waterdamp en afkoeling in de mesosfeer) bijdragen aan de frequentere waarneming van lichtende nachtwolken de laatste decennia.
Het zonlicht weerkaatst vervolgens op deze ijskristallen, waardoor de wolken een karakteristieke zilverachtige, blauwachtige of soms zelfs goudkleurige gloed krijgen.

Waar en wanneer zijn ze te zien?
Lichtende nachtwolken zijn voornamelijk te zien in de zomermaanden, ruwweg van half mei tot begin augustus, met de grootste kans rond de zomerzonnewende (rond 21 juni).

Tijdstip: Ze zijn het best zichtbaar in de schemering, ongeveer een half uur tot anderhalf uur na zonsondergang in het noordwesten, of een uur tot anderhalf uur voor zonsopkomst in het noordoosten. Zodra de zon dieper onder de horizon zakt, verdwijnen ze uit het zicht.
Locatie: Je moet kijken naar de noordelijke horizon. Ze zijn vooral goed te zien op hogere breedtegraden (zoals in Scandinavië), maar ook vanuit Nederland en België zijn ze regelmatig waar te nemen.
Omstandigheden: Een heldere, onbewolkte hemel op lagere hoogten is essentieel om ze te kunnen zien. Ze zijn dun en doorschijnend, waardoor je er vaak nog sterren doorheen kunt zien.
Lichtende nachtwolken zijn relatief onvoorspelbaar. Soms zijn ze meerdere keren per maand te zien, andere jaren minder. Als je ze ziet, is het een spectaculair gezicht van steeds veranderende structuren (strepen, golven, ribbels) door de sterke winden op die hoogte.

Wil je op je telefoon via WhatsApp een melding krijgen wanneer de NLC's zichtbaar zijn? Laat dan even via dit contactformulier je naam en telefoonnummer achter. Je krijgt dan een melding zodra er een interessant hemelverschijnsel zoals NLC's of het noorderlicht zichtbaar is.

Een prachtig helder display van lichtende nachtwolken.                                                                                                                                                                                                                                Foto: Manuel Jolink                                                                                                                              

Dagoverzicht:

• Woensdag, 2 juli. De Maan is in Eerste Kwartier en hierdoor in de avond zichtbaar. De Maan gaat pas na middernacht onder.

• Donderdag, 3 juli. Men zou het de afgelopen dagen niet verwachten maar de Zon lijkt momenteel iets kleiner vanaf de Aarde gezien. De Aarde gaat namelijk vandaag door het aphelium, de afstand in de baan om Zon waarop de Aarde en Zon het verst uit elkaar staan. De Zon staat nu op een afstand van van 152,1 miljoen kilometer.

• Vrijdag, 4 juli. De heldere ster die 's avonds dicht bij de maansikkel staat is Spica, de helderste ster van het sterrenbeeld Maagd; een sterrenbeeld dat boordevol sterrenstelsels staat. Mercurius bereikt de grootste oostelijke afstand tot de Zon. Hiermee komt een periode van ongunstige avond zichtbaarheid ten einde.

• Zondag, 6 juli. Tussen 1:00 's nachts en de ochtendschemering zien we een mooie samenstand tussen Saturnus en Neptunus. Wanneer we dit in een telescoop met een lage vergroting bekijken, dan zien we beide planeten in hetzelfde blikveld van de telescoop.

• Maandag, 7 juli. De bijna Volle Maan ( 91% verlicht) staat bij de opvallend oranje ster Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld Schoripoen. Antares betekend overigens in het Grieks Ant Ares oftewel op Mars gelijkend en dat komt natuurlijk door zijn heldere oranje kleur, net als de planeet Mars.

• Donderdag, 10 juli. Volle Maan

• Maandag, 14 juli. Venus staat op 3.2 graden ten noorden van Aldebaran, de helderste ster van het sterrenbeeld Stier. De planeet Uranus en de Plejaden staan ook.

• Dinsdag, 15 juli. Laat 's avonds verschijnen in het zuidoosten eerst de Maan en links ervan Saturnus. Wanneer we dit jaar naar Saturnus kijken dan weten we dat de planeet Neptunus op korte afstand staat, vandaag minder dan 1 graad. Om Neptunus te kunnen zien is een verrekijker of kleine telescoop nodig.

• Vrijdag, 18 juli. De Maan is in Laatste Kwartier en wanneer we na 3:00 kijken staat tussen Saturnus (rechts) en Venus ( Links) in.

• Donderdag, 24 juli. Vanavond hebben geen last van maanlicht, het is namelijk Nieuwe Maan.

• Maandag, 28 juli. Laag in het westen zien de de planeet Mars rechtsboven de smalle maansikkel staan. De zichtbaarheid van Mars loopt nu echt ten einde.

• Woensdag 30 juli. Vandaag is het maximum van 2 meteorenzwermen; de zuidelijke Delta-Aquariden en de Alpha-Capricorniden. De Alpha-Capricorniden zorgen regelmatig voor mooie trage vuurbollen. De activiteit van beide zwermen is doorgaans niet erg hoog. De Maan stoort dit jaar echter niet.

• Donderdag, 31 juli. Mercurius is in benedenconjunctie en kruist tussen de Zon en Aarde door. Half augustus wordt Mercurius weer kortstondig zichtbaar aan de ochtendhemel.