De Planeten

Ons zonnestelsel telt in totaal 8 planeten wanneer we de Aarde meetellen. Als we de Zon als vertrekpunt kiezen, komen we op volgorde de volgende planeten tegen:

Mercurius

De eerste planeet die je tegenkomt als je vanaf de zon vertrekt. Hierdoor is het er nogal aan de warme kant: op sommige plaatsen tot 400 graden Celsius, echter het kan 's nachts afkoelen tot bijna -200 graden Celsius. De afstand tot de zon schommelt zo tussen 46 en 70 miljoen kilometer.

Mercurius draait langzaam om zijn eigen as, één dag ( één rotatie) duur 58 dagen,15 uur en 30 minuten. Een jaar duurt er 88 dagen ( één omwenteling om de Zon)

Mercurius is ongeveer even groot als onze maan en ook met kraters bedekt. Zelf heeft Mercurius geen manen. Mercurius heeft net als de Aarde een kern van gesmolten ijzer en er is vulkanisme en tektoniek aangetroffen. 

Mercurius staat voor ons vanaf Aarde altijd relatief dicht bij de Zon. Wanneer we Mercurius met een kleine amateurtelescoop bekijken kunnen we schijngestalten waarnemen, net als bij onze Maan. Er zijn met amateurinstrumenten weinig oppervlaktedetails zichtbaar.

 

Venus

Op gemiddeld 108 miljoen kilometer van de Zon, staat Venus.

Het is de planeet die het dichtst bij onze aarde staat en na de Zon en Maan het helderste object aan de hemel. Ze heeft ongeveer dezelfde grootte, massa en samenstelling als de Aarde. Venus staat net als Mercurius nooit heel erg ver van de Zon, en ze kan dus óf een avond, óf een morgenverschijning zijn en ze wordt dus ook wel avond- cq. morgenster genoemd, hoewel ze uiteraard geen echte ster is.

Doordat ze net als Mercurius een binnenplaneet is, zijn ook bij Venus schijngestalten te zien wanneer we haar met een telescoop bekijken.

Venus is een vijandige omgeving, het is erg heet, heter zelfs dan op Mercurius, gemiddeld maar liefst 480 graden Celsius. De enorm dikke atmosfeer bestaat uit CO2, die de warmte ook nog eens goed vasthoud, het broeikaseffect in optima forma. Venus is vulkanisch actief, maar er is geen platentektoniek zoals op Aarde. Uit de dikke wolken regent het zwavelzuur. Door deze bewolking is het niet mogelijk om iets van het oppervlak van Venus waar te kunnen nemen, dit is enkel mogelijk met ruimtevaartuigen welke een sonde op het oppervlak kunnen plaatsen.

Verder heerst er een enorm hoge luchtdruk van meer dan 90 bar welke in combinatie met de eerdergenoemde factoren er voor zorgt dat er geen enkele vorm van leven, zoals bij ons bekend,  mogelijk is.

De dikke bewolking zorgt er voor dat Venus zo helder is, de wolken reflecteren het zonlicht. Hierdoor is Venus zelfs met het blote oog zeer makkelijk zichtbaar.

Venus draait in 243 dagen een rondje om haar as, en in 225 dagen draait ze een keertje om de Zon. Op Venus duurt een dag dus eigenlijk langer dan een jaar ( naar aardse begrippen).

Door de enorm hoge luchtdruk van meer dan 90 bar, is er geen voor ons bekende vorm van leven mogelijk.

 

Aarde

Onze eigen planeet komt op de derde plaats, op ongeveer 150 miljoen kilometer van de zon. Ze is uniek want het is de enige planeet in ons zonnestelsel waar leven is. Ze is ongeveer 4.6 miljard jaar oud en het aardoppervlak is voor 71% bedekt met water in de vorm van zeëen en oceanen, de rest bestaat uit landmassa's.

De buitenste laag ( Lithosfeer) van de vaste Aarde, is verdeeld in een aantal platen, die in een tijdsbestek van miljoenen jaren  langzaam over het aardoppervlak bewegen. Deze beweging veroorzaakt de endogene processen (vorming van gebergten en vulkanisme. Onder de lithosfeer bevindt zich de langzaam convecterende aardmantel. De stroming in de mantel veroorzaakt de bewegingen van de platen en vulkanisme aan het aardoppervlak. Onder de mantel bevinden zich een vloeibare buitenkern (waarin het aardmagnetisch veld wordt opgewekt als in een enorme dynamo) en een vaste binnenkern  Dit magnetisch veld beschermt het leven tegen de zonnewind en kosmische straling.

De Aarde heeft één natuurlijke maan, welke we gewoon dé Maan noemen. Eén dag op Aarde duurt 23 uur, 56 minuten en 04 seconden en een jaar  duurt 365 dagen, 6 uren, 9 minuten en 10 seconden.

Doordat de rotatieas van de Aarde niet loodrecht op de aardbaan om de zon staat, maar daar 23,4° van afwijkt, verandert de hoek waarmee de Zon de Aarde beschijnt, in de loop van een jaar. Samen met de beweging om de Zon zorgt dit ervoor dat er op Aarde seizoenen voorkomen. Voor een waarnemer op het noordelijk halfrond zal de Zon hoger aan de hemel staan wanneer de noordpool naar de Zon toe gekanteld is. Daardoor is de temperatuur in die perioden hoger, terwijl de temperatuur lager is als de noordpool van de Zon af gekanteld is. Binnen de poolcirkels is de Zon zelfs gedurende een gedeelte van het jaar helemaal niet te zien (de zogenaamde poolnacht). In de astronomie zijn de seizoenen vastgelegd afhankelijk van de stand van de aardas ten opzichte van de Zon. De twee punten in de aardbaan waar een van de twee polen naar de Zon gericht is, worden zonnewendes genoemd en de twee punten waarop de Zon precies boven de evenaar staat, de equinoxen Die vier punten verdelen een jaar in zomer, herfst, winter en lente.

Voor het noordelijk halfrond geldt dat de afstand tot de zon in het zomerseizoen iets groter is dan in het winterseizoen; de zomer duurt hier dan ook een paar dagen langer dan de winter. Op het zuidelijk halfrond is dat juist andersom. Hierdoor zijn de seizoensverschillen op het zuidelijk halfrond iets groter. 

Mars

De vierde planeet is Mars. Mars wordt wel de rode planeet genoemd .De planeet is vernoemd naar de Romeinse god van de oorlog. 

Mars is een heeft een dunne atmosfeer  Het oppervlak is op sommige plekken bezaaid met kraters  terwijl op andere plaatsen net zoals op de Aarde, vulkanen, valleien, zandduinen en poolkappem voorkomen. Verder komen ook de rotatieperiode en de wisselingen van de seizoenen op Mars bij benadering overeen met die van de Aarde.

Van alle planeten lijkt het klimaat op Mars het meest op dat van de Aarde, hoewel de seizoenen op Mars vanwege de langere omlooptijd rond de zon ongeveer twee keer zo lang duren als op Aarde. De oppervlaktemperatuur op Mars kan tussen -140 graden (in de poolwinter) tot 20 graden (in de zomer) variëren.

Mars heeft twee manen, Phobos en Deimos, beide kleine, onregelmatig gevormde objecten, welke lijken op een aardappel. Mogelijk zijn deze twee manen door de zwaartekracht van Mars ingevangen planetoïden.Sommige wetenschappers vermoeden dat er op mars ooit leven is geweest en er wordt dan ook naarstig naar sporen gezocht.

Met kleine telescopen zijn op Mars lichtere en donkerdere gebieden te onderscheiden op de planeet, ook de poolkappen zijn te zien.Met grotere amateurtelescopen zijn de twee maantjes van Mars ook te volgen. Er komen op Mars regelmatig grote stofstormen voor de lastig maken, tijdens zo'n storm details op de planeet waar te nemen. 

Op Mars is tevens de grootste vulkaan van ons zonnestelsel te vinden, namelijk Mons Olympus met een hoogte van 30 kilometer.

Jupiter

Jupiter is vanaf de Zon berekend de vijfde en tevens grootste planeet van ons Zonnestelsel. Jupiter is een gasreus , hij beschikt dus niet over een vast oppervlak. Ondanks het feit dat Jupiter volledig uit gas bestaat heeft deze reus in vergelijking met de andere planeten uit ons zonnestelsel de grootste massa.

Binnenin deze gasreus bevindt zich een kern met een diameter van 14.000 kilometer die bestaat uit nikkel-ijzer en gesteente. Deze kern zou een temperatuur hebben van 25.000 graden met daaromheen een ongeveer 40.000 kilometer dikke laag van metallisch waterstof en helium. Uit infraroodmetingen is ook gebleken dat Jupiter tweemaal zoveel energie uitzendt als dat de planeet absorbeert en wetenschappers vermoeden dan ook dat de oorzaak hiervan ligt bij de extreem hete kern. Jupiter wordt vaak een 'mislukte ster' genoemd want indien deze planeet 100 maal groter was geweest zou er kernfusie kunnen plaatsvinden. Hierdoor zou Jupiter dan een ster geworden zijn die wellicht deel zou uitgemaakt hebben van een dubbelstersysteem met onze Zon. Jupiter staat op een afstand van 780 miljoen km van de Zon

De functie van Jupiter in ons zonnestelsel wordt ook vaak onderschat doordat het gewicht van deze reusachtige planeet de planetoïdengordel stabiliseert waardoor de Aarde minder kans loopt op een inslag van een planetoïde.

Jupiter draait erg snel om zijn as, dit doet hij in iets minder dan 10 uur, een omwenteling rond de Zon duurt aanzienlijk langer, bijna 12 jaar

 

Wanneer we met een kleine telescoop naar Jupiter kijken, dan zien we diverse wolkenbanden en kunnen we makkelijk de 4 helderste manen van Jupiter waarnemen. Wanneer je ze op verschillende tijdstippen bekijkt, zie je al snel dat ze  ten opzichte van elkaar verschoven zijn. Het zijn de manen Ganymedes, Callisto, Europa en Io. overigens met een goede verrekijker ook al zichtbaar. Dit zijn niet de enige manen van Jupiter, er zijn er inmiddels 79 bekend, 58 hiervan hebben een diameter kleiner dan 10 km en zijn pas na 1975 ontdekt.

Eén van de opvallendste eigenaardigheden van Jupiter is de grote rode vlek iets ten zuiden van de evenaar. Deze vlek wordt veroorzaakt door een enorme storm die al minstens 300 jaar voortraast. De rode vlek is groter als de Aarde. Sinds de eerste waarnemingen in het begin van de 18e eeuw is de vlek in omvang afgenomen. Wanneer de positie ten opzichte van de waarnemer goed is, dan kan met deze rode vlek al met niet al te grote amateurinstrumenten waarnemen.

 

Wat veel mensen niet weten is dat Jupiter, net zo als Saturnus een ring heeft. Deze is echter veel dunner dan die van Saturnus en daardoor onzichtbaar vanaf de Aarde.

Saturnus

Saturnus is  de zesde planeet in ons zonnestelsel en na Jupiter  na grootste. Beide zijn gasreuzen en zogenaamde 'buitenplaneten'. Saturnus is vernoemd naar de Romeinse god  van de landbouw. 

Saturnus ligt op een afstand van bijna 1.5 miljard kilometer van de Zon, de temperatuur op Saturnus ligt mede hierdoor rond de -200 graden Celsius.Net als bij Jupiter vinden we in de atmosfeer van Saturnus ook patronen van strepen en banden terug. Het verschil met Jupiter is echter wel dat de banden van Saturnus aan de evenaar dikker en vager zijn.

Een omwenteling rond de Zon duurt voor Saturnus bijna 30 jaar. Saturnus draait wel snel om zijn as (10 uur 47 minuten) waardoor de planeet wat afgeplat is.

Op Saturnus waaien harde stormen, nabij de evenaar bereiken ze in de bovenlagen van de atmosfeer snelheden tot 500 m/s. 

Met het blote oog is Saturnus makkelijk te zien als een heldere gelige ster. Reeds met een goede verrekijker op een statief of stevige ondergrond kunnen we zien dat de planeet niet rond is maar 'oren' lijkt te hebben. Wanneer we een kleine telescoop gebruiken zien we reeds dat deze 'oren' veroorzaakt wordt door de aanwezigheid van ringen rond de planeet, ook de helderste manen van Saturnus zijn hierin reeds zichtbaar. Wanneer we met een grotere telescoop kijken, zien we kleurnuances op de planeet en detail in de ringen. Deze ringen bestaan voornamelijk uit brokken ijs met wat rotsachtig materiaal.

Saturnus heeft 82 manen en is daarmee koploper in ons zonnestelsel.

Uranus

In de Romeinse mythologie is Uranus de god van de hemel.  Uranus is ongeveer 4 keer groter dan de aarde en werd op 13 maart 1781 ontdekt door de Duitse astronoom William Herschel.

Ze is bijzonder omdat ze ‘op haar zij ligt’. De rotatieas die door de noord en zuidpool loopt staat niet rechtop maar is naar de zon gericht. Daardoor is het op 'Uranus warmer' aan de polen dan aan de evenaar. De gemiddelde temperatuur is  -210°C

Uranus heeft een kern van nikkel/ijzer en steen, daaromheen ligt de buitenmantel die hoofdzakelijk uit waterstof bestaat en een klein beetje methaan en ammoniak.Het waterstof gaat van vloeibaar over naar gasvormig.
Uranus heeft erg afwijkende seizoenen, dit komt doordat de planeet op haar zijde ligt en in 84 jaar één rondje om de zon draait.
Hierdoor bevindt elke pool zich 42 jaar in het zonlicht en 42 jaar in de duisternis. Net zoals Jupiter, Saturnus en Neptunus, heeft ook Uranus een ringenstelsel.

Met het blote oog is Uranus lastig te zien, met een verrekijker gaat dit al wat beter, maar zelfs in een behoorlijke telescoop blijft de planeet niet veel meer dan een groenachtig schijfje zonder oppervlaktedetails. Doordat de planeet niet erg opvallend is, is het ook de eerste planeet die ná de uitvinding van de telescoop ontdekt is. Uranus heeft 27 manen.

 

Neptunus

De laatste in de rij, op ongeveer 4.500 miljoen kilometer van de zon. ëen omloop rond de Zon van Neptunus duurt 165 jaar.

Op Neptunus waaien de hevigste winden van ons zonnestelsel: op sommige plaatsen tot 2.000 km/u. Neptunus is niet met het blote oog te zien, door zijn grote afstand van de zon is hij niet helder genoeg. Met een goede verrekijker en een zoekkaartje is Neptunus wel te vinden, maar blijft een zwak 'sterretje' Om hem als blauw schijfje te kunnen zien is een redelijk grote telescoop vereist. Details op het oppervlak blijven desondanks onzichtbaar . Neptunus heeft 14 manen welke niet met amateurtelescopen zichtbaar zijn en ook een ringestelsel, net zoals alle andere gasplaneten. Tot op heden is slechts één ruimtesonde in de buurt van Neptunus geweest. Voyager 2 passeerde de planeet in augustus 1989. Tijdens deze missie heeft de sonde foto's van de planeet en de ringen naar de aarde gestuurd en heeft vervolgens het zonnestelsel verlaten.